Iedereen wil productief zijn, en iedereen wil ontspannen. Het liefst van elkaar gescheiden. Maar als je thuiswerkt, lijkt het allebei te mislukken. Wanneer je in je geïmproviseerde kantoor achter je bureau zit, word je voortdurend afgeleid door je kinderen of de hond, en als je ’s avonds dan eindelijk op de bank ligt, heb je het gevoel dat je vandaag te weinig hebt gedaan.
Niks bereikt, en niet kunnen uitrusten; een draak van een combinatie waar niemand iets aan heeft. Jij niet, maar ook je werkgever niet, en dat laatste wordt vaak genoeg vergeten. Als je een betere balans vindt tussen je werk en je privéleven, maak je óók je teamleider tevreden. Echt. Je moet alleen eerst begrijpen waar het misgaat. Daar helpen wij je graag bij in dit stuk.
Even terug naar het begin: wat is precies het probleem?
Vroeger, heel vroeger, toen de Nederlandse bevolking nog met guldens betaalde, had een mens twee levens: werk en privé. Maar door de opkomst van het internet werd die scheidslijn steeds vager. Tijdens een avondje Champions League kon iemand per ongeluk een mail van zijn teamleider onder ogen krijgen waarvan hij onmiddellijk pijn in zijn buik kreeg.
En hoewel de desbetreffende werknemer zijn mobiel zo vlug als hij kon weer in de vensterbank smeet, alsof hij met zijn blote vingers een veel te heet aardappelfrietje uit de oven had geplukt, was het kwaad al geschied: hij voelde zich verantwoordelijk voor de inhoud van de mail. Of hij nog even naar dat rapport kon kijken van vorige week.
‘Wat is er?’ vroeg zijn geliefde, die de onbezorgde voetbalvrolijkheid van daarnet uit de woonkamer voelde wegtrekken.
De werknemer in kwestie schudde zijn hoofd.
‘Kom, ik zie dat er iets is,’ probeerde ze nog.
‘Nee, er is niks,’ zei de werknemer. ‘Laat me met rust.’
Heel even, slechts een fractie van een seconde, kon hij genieten van de illusie dat het eigenlijk allemaal de schuld was van zijn vrouw. Als zij hem niet steeds van die vragen stelde, dan was er inderdaad niks aan de hand.
Maar helaas. Dat gevoel ging alweer snel voorbij. Dat zijn vrouw iets van hem wilde, op een dinsdagavond om tien uur, dat lag in de lijn der verwachting. Het was toch echt zijn teamleider die hem overrompelde. De knoop in zijn maag keerde terug.
De werknemer zocht naar moed en trad met zichzelf in discussie. Kon hij niet gewoon doen alsof hij de mail nooit gezien had? Ja, natuurlijk kon dat. Zijn teamleider wist toch helemaal niet dat hij iedere vijf minuten zijn inbox checkte? En trouwens, hij was toch geen slaaf? De werknemer schudde met een glimlach op zijn gezicht de zorgen van zich af en bukte voorover om het flesje bier van de salontafel te pakken. De eerste slok was fantastisch, een bevrijding van alles wat hem vlak daarvoor was overkomen. Hij legde zelfs heel even een hand op het been van zijn vrouw.
Toch was het tweede slokje al minder. Het derde slokje bleek slechts een formaliteit. De discussie was alsnog gewonnen door zijn ambitie. Voor zijn geestesoog verscheen nog maar eens dat sollicitatiegesprek van jaren geleden, toen hij drie, misschien zelfs vier keer had gezegd dat hij absoluut geen 9 tot 5-mentaliteit bezat; nee, echt niet, geen sprake van; dat hij het liefst tot diep in de avond doorwerkte, als dat nodig was.
De werknemer stond op, greep zijn mobiel en gaf zich gewonnen.
‘Waar ga je heen?’ vroeg zijn geliefde.
‘Nog even iets afmaken.’
Wees gerust: je bent niet alleen
Zo’n tien jaar geleden was het bovenstaande verhaal achterlijk geweest. Onzinnig, ongeloofwaardig, alleen herkenbaar voor de meest extreme workaholics. Maar nu, een definitieve doorbraak van het internet, een wereldwijde pandemie en een van overheidswege opgelegde verplichting tot thuiswerken later, geldt het voor bijna iedereen. En dat is meteen een geruststelling: je bent niet de enige. Omdat we sinds maart 2020 definitief en vrij abrupt in een nieuwe tijd leven, zijn we allemaal op zoek naar de juiste manier om werk en privé gescheiden te houden. Zo niet gescheiden, dan toch op z’n minst met elkaar in evenwicht. Met de onderstaande tips moet dat een stuk makkelijker zijn.
1. Zorg voor een routine
Vrijheid is leuk – en desastreus. Wanneer je je niet aan werkuren houdt zoals je op kantoor altijd deed, kun je niet meer bijhouden wanneer een werkdag erop zit. En daardoor blijf je altijd het gevoel houden dat je te weinig doet. Maak daarom duidelijke blokken in je agenda*. Scherm de uren waarin je je volledig concentreert op een specifiek project af van de uren waarin je bereikbaar bent voor collega’s.
Zorg ervoor dat je precies weet wat je op een dag te wachten staat, zodat je niet wordt overmeesterd door onverwachte druk, en je jezelf niet pijnigt met een opeenstapeling van nieuwe klusjes. O, dat moet nog even af, en dat ook nog, en dat ook nog. Zelfs uren waarin je alleen wilt brainstormen, gewoon helemaal vrij, kun je nog steeds van tevoren inplannen. Als de tijd op is, stop je ermee. Mocht je je in het aantal benodigde uren hebben vergist, dan doe je het volgende week anders.
*Nog meer tips over hoe je weer grip krijgt op je eigen tijdmanagement vind je hier.
2. Overleg met je werkgever
Het meest genadeloze oordeel wordt niet geveld door je teamleider, maar door jou. Jij bent degene die jezelf voortdurend op de vingers tikt. Jij zit ’s avonds ongemakkelijk op de bank omdat je eigenlijk nog iets af wil maken. Zelfs al stuurt je teamleider je ’s avonds tijdens de Champions League een mail, wat dan nog? Als je niet hebt afgesproken dat je op dat moment werkt, dan ben je vrij. Punt.
Natuurlijk bestaan er afschuwelijke werkgevers, er zijn altijd uitzonderingen, maar de meeste hebben het beste met hun werknemers voor. Zo niet het beste, dan op z’n minst het redelijke. Bespreek met je werkgever wanneer je bereikbaar móét zijn, en wanneer niet. Vertel wanneer je pauze neemt, vraag of je wat vaker een rondje mag lopen omdat de hele dag aan dat bureau zitten je motivatie opbreekt. Als je het lef hebt om zulke dingen te vragen, dan blijkt je werkgever al snel veel minder op de duivel te lijken die jij er in je hoofd van gemaakt hebt.
3. Vraag je collega’s om advies
Als er íéts is wat je jezelf moet blijven vertellen, dan is het dat je niet alleen bent. Je collega’s hebben precies dezelfde problemen. Vraag eens hoe zij dat doen, werk en privé scheiden. Waarom lukt het hen wel of juist niet? Daar kun je niet alleen veel van leren, je voelt je ook nog eens gesteund. En mochten jullie met een grote groep een duidelijke overlap hebben in obstakels, dan kunnen jullie dat weer bespreken met je werkgever. Blijf tegen jezelf herhalen dat dit voor iedereen nieuw is, en dat dus iedereen nog kan leren. Niemand weet het beter, dus iedereen zou overal voor open moeten staan.
4. Kies een goede locatie, en verander af en toe van plek
Laten we vooropstellen dat de juiste locatie voor iedereen verschilt. De een vindt het prettig om zich op zolder af te zonderen, en de ander zit het liefst midden in de woonkamer, tussen zijn huisgenoten. Het is in ieder geval belangrijk dat je hierin een afgewogen keuze maakt. Ga niet zomaar ergens zitten.
Daar komt bij dat een dag thuiswerken heel lang kan duren als je op dezelfde plek blijft zitten. Dat is niet alleen slecht voor je lichaam, maar ook voor je geest. Niet voor niets heb je op kantoor lunchpauzes, vergaderingen en korte besprekingen in andere ruimtes dan achter je bureau. Probeer dat ook te regelen wanneer je thuiswerkt.
5. Wat slim is op de korte termijn, kan een ramp zijn op de lange termijn
Mensen zijn geneigd zichzelf voorbij te lopen. In deze tijd al helemaal. Iedere minuut moet zinnig zijn, en iedere dag moet een nieuwe topprestatie in productiviteit leveren. Klinkt leuk; is onverstandig. Deze houding is namelijk de snelste manier om jezelf een burn-out in te werken. Iedere minuut van iedere dag volstoppen met werk waarvoor een soort hyperconcentratie nodig is, breekt je binnen weken, maanden of misschien zelfs jaren af – maar het gaat gebeuren.
Dat kun je voor zijn door taken te spreiden over de dag, verschillende soorten na elkaar, en door voortdurend jezelf in de gaten te houden. Omdat je geen collega’s meer hebt die je erop wijzen wanneer het tijd is om even een rondje te lopen voor een snack uit de automaat op de gang, ben je hierin op jezelf aangewezen.
6. Zet je notificaties uit als je niet aan het werk bent
Ja, dat is even schrikken. Alleen al het idee dat je je notificaties uitzet is voor veel mensen een schok. Maar doe het dan zo: zet alleen de notificaties uit die iets met je werk te maken hebben. Gmail, Slack, dat soort apps. Het komt steeds vaker voor dat anderen op momenten werken waarop jij had besloten rust te nemen – so be it. Dat hoort erbij. Niemand neemt het je kwalijk als je maandagnacht tussen 03:00 en 04:00 uur onbereikbaar bent. Dat die gekke programmeur het liefst ’s nachts werkt, is aan hem. Niet aan jou.
7. Onderschat nooit het belang van sociaal contact
Zelfs het praatje met de buurman wanneer je even de hond uitlaat, is goud waard. Omdat iedereen nu de hele dag thuiszit, vergeet men weleens van hoeveel waarde gewoon sociaal contact kan zijn. Met je man. Met je kinderen. Met je moeder. Met de caissière van de Jumbo, desnoods. Het gaat erom dat je even uit je gedachten wordt getrokken en in de normale wereld belandt, zodat de druk op de ketel enigszins in toom wordt gehouden.
8. Tot slot: blijf bewegen
Vervelend hè? Dat we daar nou mee moeten afsluiten. Het zou zo lekker zijn als je alles vanuit je stoel kon regelen. Maar helaas. Talloze onderzoeken hebben aangetoond dat het van groot belang is om altijd in beweging te blijven. Van een snelle wandeling naar de fruitmand in de keuken tot een uurtje naar de sportschool – beweging maakt je hoofd leeg. En je lichaam.
